Σ ύµφωνα µε τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας (WHO 2013), εµβολιασµός είναι η διαδικασία κατά την οποία ένα άτοµο καθίσταται απρόσβλητο σε κάποιο µεταδιδόµενο λοιµώδες νόσηµα καθώς το εµβόλιο ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστηµα του οργανισµού µε στόχο να τον προστατεύσει από τα νοσήµατα αυτά.
Υπολογίζεται ότι ο εµβολιασµός αποτρέπει 2 µε 3 εκατοµµύρια παιδικούς θανάτους κάθε χρόνο. Παρ’ όλα αυτά,
η παιδική θνησιµότητα από λοιµώδη νοσήµατα συνεχίζει να παραµένει σε υψηλά επίπεδα κυρίως σε χώρες της
Ασίας και της Αφρικής (ΕCDC 2017).
Παρά την έκδοση εθνικού προγράµµατος εµβολιασµού (EΠΕ) για παιδιά και ενήλικες από το Υπουργείο Υγείας κάθε χώρας, υπάρχει διστακτικότητα των γονέων όσον αφορά στο ζήτηµα του εµβολιασµού των παιδιών τους, λόγω έλλειψης επαρκούς ενηµέρωσης, χαµηλού µορφωτικού επιπέδου, φόβου για συγκεκριµένα εµβόλια που έχει ακουστεί ότι µπορεί να σχετίζονται µε αναπτυξιακές διαταραχές (πχ. αυτισµό), ενηµέρωση από αντεµβολιαστικά κινήµατα και blogs.
Οι νοσηλευτές, µαζί µε τους παιδιάτρους, διαδραµατίζουν καθοριστικό ρόλο στην κοινότητα σχετικά την
πληροφόρηση, ενηµέρωση και εκπαίδευση στο ζήτηµα του εµβολιασµού του γενικού πληθυσµού, συµπεριλαµβανοµένου του εαυτού τους, αλλά και των παιδιών τους. Κι αυτό γιατί αποτελούν τους επαγγελµατίες υγείας που, µεταξύ άλλων, είναι υπεύθυνοι όχι µόνο για την προαγωγή της υγείας, αλλά και για την πρόληψη ασθενειών. Εξάλλου, είναι γνωστό πως οι επαγγελµατίες υγείας ανήκουν στις οµάδες υψηλού κινδύνου µετάδοσης λοιµωδών νοσηµάτων λόγω της φύσης του επαγγέλµατός τους.
Η βιβλιογραφική ανασκόπηση σχετικά µε τις απόψεις γονέων για τον εµβολιασµό είναι δύσκολη λόγω των διαφορετικών δεδοµένων και συνθηκών που επικρατούν στις διάφορες χώρες σε θέµατα υγείας και παροχής εµβολιαστικής κάλυψης. Ωστόσο, στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία εντοπίστηκε µία µόνο έρευνα που στο δείγµα
της περιελάµβανε ταυτόχρονα γονείς, ανάδοχες µητέρες, φροντιστές υγείας και γιατρούς .
Από τις ξενόγλωσσες έρευνες δύο προέρχονται από χώρες της Αφρικής (Kagone et al 2014, Oku et al 2017).
Τα ευρήµατα επηρεάζονται από τη γενικότερη κατάσταση στον τοµέα υγείας και τις δυσκολίες πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας. Ακόµα και σήµερα τα παιδιά στις χώρες αυτές δεν εµβολιάζονται επαρκώς, αλλά και τα πρωτόκολλα εµβολιασµού είναι διαφορετικά από αυτά της Ευρώπης και της Αµερικής.
Στις υπόλοιπες έρευνες που εντοπίστηκαν από ευρωπαϊκές χώρες οι αντιλήψεις των γονέων είναι γενικώς θετικές. Το µορφωτικό επίπεδο των γονέων συνδέεται µε την αποδοχή ή όχι των εµβολίων. Ο ρόλος των επαγγελµατιών υγείας είναι σηµαντικός ώστε να αποφεύγεται η παραπληροφόρηση, να γίνεται σωστή επιστηµονική ενηµέρωση στους γονείς, αλλά και να σταθµίζονται οι παράγοντες του κινδύνου ανεπιθύµητων ενεργειών για συγκεκριµένες οµάδες του παιδικού πληθυσµού.]
Μια ισπανική έρευνα (Picchio et al 2017) µελέτησε τις απόψεις παιδιάτρων και παιδιατρικών νοσηλευτών
σχετικά µε τα εµβόλια. Το ένα τέταρτο των ερωτηθέντων δήλωσε πως είχε αµφιβολία για την ασφάλεια τουλάχιστον ενός εµβολίου που προτείνεται από την Παιδιατρική Εταιρεία της Βαρκελώνης, ενώ το 40% του συνόλου του
δείγµατος δεν διέθετε αρκετές γνώσεις και επαρκή ενηµέρωση για όλα τα εµβόλια. ∆ιστακτικότητα εκφράστηκε,
κυρίως, απέναντι στο εµβόλιο κατά του HPV, ενώ όσοιαπό τους συµµετέχοντες είχαν παιδιά εξέφρασαν πιο θετικές αντιλήψεις για τον εµβολιασµό.
Στη συνέχεια εντοπίστηκαν σχετικές ελληνικές έρευνες που αφορούν γονείς και νοσηλευτές. Το 2011 πραγµατοποιήθηκε µια µεγάλης έκτασης έρευνα µε σκοπό την καταγραφή των αντιλήψεων των γονέων σχετικά
µε τα εµβόλια γενικότερα και ειδικότερα για το Εθνικό Πρόγραµµα Εµβολιασµού (ΕΠΕ).
Η έρευνα έγινε µε ερωτηµατολόγιο σε γονείς παιδιών που φοιτούσαν στους παιδικούς σταθµούς πέντε δήµων. Το δείγµα ήταν 1.077 γονείς. Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα, η εµβολιαστική κάλυψη των παιδιών έφθανε το 99,2%, αφού το 94,3% των γονέων συµφωνούσαν µε τη χορήγηση των εµβολίων.
Ο πιο σηµαντικός λόγος σύγκρουσης µε την πρακτική του εµβολιασµού, από την πλευρά των γονέων, ήταν ο φόβος εκδήλωσης ανεπιθύµητης ενέργειας (81%). Το 81,7% των γονέων ήταν επιφυλακτικοί ως προς την ασφάλεια
και την αποτελεσµατικότητα των νέων εµβολίων. Επιπλέον, γονείς µε υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης και
µε µεγαλύτερη ηλικία παρουσίαζαν υψηλότερο επίπεδο γνώσεων του ΕΠΕ και εποµένως είχαν ολοκληρώσει το
πρόγραµµα αυτό. Όσοι ενηµερώνονταν από τους παιδιάτρους είχαν καλό επίπεδο γνώσεων (97,6%), ενώ όσοι διαφωνούσαν µε την τήρηση του ΕΠΕ ενηµερώνονταν από τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης (ΜΜΕ) και το διαδίκτυο.
Μια άλλη έρευνα στο πλαίσιο διπλωµατικής εργασίας πραγµατοποιήθηκε από την Κωνσταντάρα (2014). Το
δείγµα αποτέλεσαν 316 νοσηλευτές που εργάζονταν σε νοσοκοµείο της Αθήνας. ∆ιερευνήθηκαν οι στάσεις και
οι γνώσεις του νοσηλευτικού προσωπικού για τον εµβολιασµό κατά του ιού HPV. Οι νοσηλευτές (98.7%) ήταν
ενηµερωµένοι για την ύπαρξή του εµβολίου κατά του ιού των ανθρώπινων θηλωµάτων. Παρ’ όλα αυτά, καλύτερη
πληροφόρηση για τις δόσεις και για το χρονικό διάστηµα στο οποίο πραγµατοποιείται ο εµβολιασµός είχαν οι νοσηλευτές µε υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης (82,1%).
Το εµβόλιο θεωρείται πολύ αποτελεσµατικό από τους περισσότερους νοσηλευτές (83.9%), ενώ επιπρόσθετα
φανερώθηκε η θετική άποψη των νοσηλευτών, για την ένταξή του µεταξύ των υποχρεωτικών εµβολιασµών για
τα κορίτσια και τις νεαρές γυναίκες. Ωστόσο, µόνο ένα µικρό ποσοστό νοσηλευτών φαίνεται να είχε εµβολιάσει τα
παιδιά του (31.6%). Ο βαθµός στον οποίο οι γονείς νοσηλευτές θεωρούσαν αποτελεσµατικό το εµβόλιο κατά του
ιού HPV διαπιστώθηκε πως επηρεάζει τις απόψεις τους για το αν αυτό θα πρέπει να είναι υποχρεωτικό (98,5%),
καθώς και την απόφαση για εµβολιασµό ή µη των παιδιών τους (53,2%).
∆ιακρατική έρευνα που πραγµατοποιήθηκε το 2015 σε τέσσερις ευρωπαϊκές χώρες (European Centre for
Disease Prevention and Control, 2015) µεταξύ των οποίων και η Ελλάδα µελέτησε τις αντιλήψεις, αλλά και
τις επιφυλάξεις των νοσηλευτών απέναντι στον εµβολιασµό. Τα αποτελέσµατα διαφέρουν ανά χώρα ανάλογα
µε συγκεκριµένες πρακτικές, αλλά και πεποιθήσεις που υπάρχουν. Από την Ελλάδα συµµετείχαν 15 επαγγελµατίες υγείας, στην πλειοψηφία γυναίκες. Τα θέµατα που ανέφεραν ήταν η αναγκαιότητα του εµβολιασµού για την
πρόληψη ασθενειών, ότι τα οφέλη υπερτερούν σηµαντικά σε σύγκριση µε τους κινδύνους, και ότι η εµπιστοσύνη
στους γιατρούς και η ενηµέρωση των πολιτών από αυτούς είναι η µόνη σωστή οδός πληροφόρησης.
Μία ακόµη αδηµοσίευτη αλλά πρόσφατη ελληνική έρευνα µελέτησε τις απόψεις νοσηλευτών για τον δικό
τους εµβολιασµό και για τον εµβολιασµό των παιδιών τους (Ζυγούλη, 2019). Το δείγµα ήταν 105 νοσηλευτές
ενός νοσοκοµείου εκ των οποίων οι 77 είχαν παιδιά. Η συλλογή των δεδοµένων πραγµατοποιήθηκε µε ανώνυµο ερωτηµατολόγιο βασισµένο στο Εθνικό Πρόγραµµα Εµβολιασµών (ΕΠΕ). Στα παιδιά τους οι νοσηλευτές είχαν κάνει τα εξής εµβόλια: DTaP (99,11%), MMR (97,46%), ηπατίτιδας Β (90%), IPV (91,56%), BCG (62,24%). Οι λόγοι για τους οποίους οι νοσηλευτές εµβολίασαν τα παιδιά τους ήταν µετά από ενηµέρωση από τον παιδίατρο (88,31%), λόγω του υποχρεωτικού εθνικού εµβολιασµού (46,75%), µετά από παρακολούθηση σεµιναρίων (6,49%) και, τέλος, µετά από ασθένεια (2,6%).
Επιπλέον, στην ερώτηση που αφορούσε τους λόγους για τους οποίους δεν εµβολιάζουν τα παιδιά τους, ανέφεραν το φόβο για πιθανή εµφάνιση παρενεργειών, αλλά και την αµφιβολία για το αν αυτά είναι αποτελεσµατικά ή όχι.
Από τις έρευνες που αναφέρθηκαν γίνεται αντιληπτή η ανάγκη για περαιτέρω µελέτη του ζητήµατος του εµβολιασµού και ιδιαίτερα των απόψεων των γονέων και των επαγγελµατιών υγείας γύρω από το ζήτηµα αυτό. Η διπλή ιδιότητα γονέα και νοσηλευτή έχει µελετηθεί σε δύο µόνο ελληνικές έρευνες στο πλαίσιο διπλωµατικών εργασιών.
ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ
Σχεδιασµός
Επιλέχτηκε η ποιοτική µέθοδος έρευνας, και πιο συγκεκριµένα η ηµι-δοµηµένη συνέντευξη, επειδή το προς
µελέτη θέµα δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς. Επιδιώχθηκε µια σε βάθος κατανόηση των επιµέρους διαστάσεων
των απόψεων των γονέων για το φαινόµενο του εµβολιασµού, χωρίς µια αποστασιοποιηµένη, στατιστική προσέγγισή του. Στόχος ήταν, µέσω του αφηγηµατικού ύφους των συνεντεύξεων, να περιγραφούν µε πιο αυθόρµητο
και κυριολεκτικό λόγο οι απόψεις των γονέων και γονέων/επαγγελµατιών υγείας, δίνοντας έµφαση στις εµπειρίες τους (Ίσαρη & Πουρκός 2015).
∆είγµα µελέτης
Στην έρευνα συµµετείχαν 20 γονείς. ∆έκα γονείς ήταν επαγγελµατίες υγείας (νοσηλευτές και επισκέπτες υγείας) και δέκα γονείς είχαν επάγγελµα εκτός του χώρου της υγείας (εκπαιδευτικοί, στρατιωτικοί, δηµόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι). Ο σκοπός αυτού του διαχωρισµού ήταν η σύγκριση των απόψεων για τον εµβολιασµό των γονέων-επαγγελµατιών υγείας σε σχέση µε τους υπόλοιπους γονείς. Η υπόθεση ήταν πως οι γονείς που είναι και ταυτόχρονα επαγγελµατίες υγείας έχουν πιο θετικές αντιλήψεις για τα εµβόλια από τους γονείς που δεν προέρχονται
ΤΟΜΟΣ 13 – ΤΕΥΧΟΣ 4 [63]
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ από το χώρο της υγείας.
Το δείγµα που επιλέχθηκε ήταν δείγµα ευκολίας, ενώ έγινε προσπάθεια να υπάρχει ποικιλοµορφία όσον αφορά
στα δηµογραφικά χαρακτηριστικά των συµµετεχόντων, όπως φαίνεται από τον Πίνακα 1. Κριτήριο ένταξης των
συµµετεχόντων ήταν να µιλούν τα Ελληνικά ως µητρική γλώσσα, να έχουν τουλάχιστον ένα παιδί και να έχουν κάνει έστω κάποια εµβόλια του ΕΠΕ στο/στα παιδί/ιά τους.
∆ηµογραφικά χαρακτηριστικά του δείγµατος
ΑΕΙ-ΤΕΙ 4 3
Μεταπτυχιακό 3 2
∆ιδακτορικό 1
Συλλογή δεδοµένων
Η έρευνα διεξήχθη στην Αθήνα από το Μάρτιο του 2020 έως τον Απρίλιο του 2021. Η µέθοδος που επιλέχτηκε ήταν η ηµι-δοµηµένη συνέντευξη, η οποία αποτελεί ίσως την πιο διαδεδοµένη µέθοδο άντλησης ποιοτικού
υλικού και πληροφοριών. Οι ερωτήσεις ήταν ανοιχτού τύπου και τέθηκαν στους συνεντευξιαζόµενους µε την τεχνική «πρόσωπο µε πρόσωπο». Η διάρκεια της κάθε συνέντευξης ήταν κατά µέσο όρο δεκαπέντε λεπτά, χρονικό
διάστηµα αρκετό ώστε να µπορέσουν οι συµµετέχοντες να εκφραστούν επαρκώς.
Θέµατα ηθικής-δεοντολογίας
Στην παρούσα έρευνα τηρήθηκαν οι κανόνες ηθικής και δεοντολογίας για την έρευνα σε ενήλικα άτοµα, όπως
ορίζονται στη ∆ιακήρυξη των Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων και στη ∆ιακήρυξη του Ελσίνκι. Πριν από κάθε συνέντευξη, ο/η υποψήφιος/α συµµετέχων/ουσα ενηµερωνόταν λεπτοµερώς για το σκοπό της έρευνας, τη διαδικασία, τα
οφέλη, καθώς και αν επιθυµούσε να ενηµερωθεί για τα αποτελέσµατα της µελέτης. Στη συνέχεια υπέγραφε το
έντυπο γραπτής συγκατάθεσης. Ο ερευνητής τόνιζε στους συµµετέχοντες το δικαίωµά τους να αποσυρθούν από την
όλη διαδικασία σε οποιοδήποτε στάδιο της έρευνας, καθώς και ότι µπορούσαν να ζητήσουν απόσυρση των δεδοµένων που προέκυπταν από αυτούς σε µεταγενέστερη φάση, χωρίς να υπάρχει κάποιο κόστος.
Η προστασία της ταυτότητας των συµµετεχόντων διασφαλίστηκε εξ αρχής, αφού δεν καταγράφηκαν ονοµατεπώνυµα, διεύθυνση κατοικίας, τόπος εργασίας κλπ. Οι ερευνητές σεβάστηκαν το δικαίωµα των συµµετεχόντων να µην αποκαλύπτονται πληροφορίες οι οποίες είναι προσωπικές. Η συλλογή των δεδοµένων έγινε σε χώρο και χρόνο που διευκόλυνε τους συµµετέχοντες, εκτός του εργασιακού τους ωραρίου.
Ανάλυση δεδοµένων
Βασικά βήµατα µετά τη συλλογή των δεδοµένων ήταν η αποµαγνητοφώνηση των συνεντεύξεων, η ανάγνωση των χειρογράφων και η εξοικείωση µε τα δεδοµένα.
Μετά την αποµαγνητοφώνηση ακολούθησε η κωδικοποίηση των δεδοµένων ώστε να επιτευχθεί απόδοση
νοήµατος στα εµπειρικά δεδοµένα που συγκεντρώθηκαν µε τη µέθοδο της θεµατικής ανάλυσης (Ίσαρη & Πουρκός 2015).
Οι θεµατικές κατηγορίες που δηµιουργήθηκαν διασταυρώθηκαν από δύο ερευνητές. Με βάση το ποσοστό συµφωνίας των δύο ερευνητών προέκυψαν τελικά δέκα θεµατικές κατηγορίες: «Ασφάλεια των εµβολίων»,
«Παρενέργειες των εµβολίων», «∆ια βίου κάλυψη του παιδιού µε τον εµβολιασµό», «Νέα εµβόλια και η χρησιµότητά τους», «Οφέλη και πιθανοί κίνδυνοι των εµβολίων», «Υπερφόρτωση του ανοσοποιητικού συστήµατος
του παιδιού», «Εµπορική σκοπιµότητα των εµβολίων», «Επάρκεια ενηµέρωσης», «Πηγές ενηµέρωσης» και
«Εφαρµογή του ΕΠΕ».
Κριτήρια µεθοδολογικής αυστηρότητας διεξαγωγής της µελέτης Σε όλη τη διάρκεια της µελέτης διασφαλίστηκαν τα
κριτήρια µεθοδολογικής αυστηρότητας, όπως η πιστότητα, η σταθερότητα, η εµπιστευσιµότητα και η αληθοφάνεια,
µε σκοπό να επιτευχθεί το µέγιστο επίπεδο αξιοπιστίας και εγκυρότητας της έρευνας. Η σειρά των ερωτήσεων
ήταν ίδια για όλους τους συµµετέχοντες. Φυσικά ανάλογα µε τη ροή της συνέντευξης δόθηκαν και διευκρινιστικές
ερωτήσεις. Όλοι οι συµµετέχοντες έδωσαν άδεια για την ηχογράφηση των απαντήσεών τους.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Με πλάγια γράµµατα καταγράφονται οι απόψεις των [64] ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ γονέων-επαγγελµατιών υγείας, ενώ µε κανονική γραµµατοσειρά οι απόψεις των γονέων-µη επαγγελµατιών υγείας.
Ασφάλεια των εµβολίων
Πέντε από τους γονείς-επαγγελµατίες υγείας (n=5) δήλωσαν µε σιγουριά πως τα εµβόλια είναι ασφαλή, τρεις
(n=3) δήλωσαν ότι η πλειοψηφία των εµβολίων είναι ασφαλή µε την τήρηση κάποιων συγκεκριµένων προϋποθέσεων, ενώ δύο (n=2) έδωσαν αρνητική απάντηση.
Πέντε από τους γονείς-µη επαγγελµατίες υγείας (n=5) δήλωσαν ότι η πλειοψηφία των εµβολίων είναι ασφαλής
ειδικά όταν τηρούνται κάποιες προϋποθέσεις, ενώ πέντε (n=5) απάντησαν αρνητικά σχετικά µε την ασφάλεια των
εµβολίων.
Ναι πιστεύω ότι είναι ασφαλή γιατί µας προστατεύουν από τις σοβαρές ασθένειες (Σ7)
Τα εµβόλια που περιέχονται στο Εθνικό Πρόγραµµα θεωρώ ότι είναι ασφαλή. Υπάρχει πολυετής εµπειρία στη
χρήση τους (Σ11).
Κατά τη γνώµη µου θεωρώ ότι τα εµβόλια είναι 100% ασφαλή, αλλά µε µία προϋπόθεση. Για την προώθησή
τους στην αγορά και την εφαρµογή τους πάνω στα παιδιά και στους ενήλικες, θα πρέπει να έχουν γίνει µελέτες
ετών, ώστε να καλυφθούν όλες οι πιθανές παρενέργειες και όλες οι αρνητικές επιπτώσεις πάνω στον οργανισµό
(Σ17).
Είµαι προβληµατισµένη σχετικά µε την ασφάλεια των εµβολίων. Θέλω να πιστεύω ότι στην πλειοψηφία τους τα
εµβόλια είναι σχετικά ασφαλή. Πιστεύω όµως ότι υπάρχουν σίγουρα κάποια εµβόλια τα οποία δεν πληρούν τις
προϋποθέσεις για την ασφάλεια. Ένα παράδειγµα είναι το εµβόλιο του κοκίτη το οποίο παλαιότερα είχε πολλές παρενέργειες. Πρόσφατα, η φαρµακευτική εταιρεία που το παράγει δήλωσε ότι άλλαξε η δοµή του εµβολίου και έγινε ακκυταρικό όποτε πλέον είναι ασφαλές. Ποιός ξέρει εάν αύριο το ξανααλλάξει για τον ίδιο λόγο; Κάπως έτσι χάνεται η εµπιστοσύνη και µπαίνουν αµφιβολίες περί της ασφάλειας των εµβολίων (Σ10).
Μπορώ να απαντήσω και ναι και όχι. Ασφαλή ότι θα σε προστατεύσουν από τη νόσο για την οποία προορίζονται Αλλά βρισκόµαστε σε ένα κόσµο που όλα θυσιάζονται στο βωµό του χρήµατος.
Ένα µικρό παράδειγµα, στην Αµερική το σύστηµα υγείας έχει 130.000 κλίνες κενές
ηµερησίως. Αυτό, σε ένα καπιταλιστικό κράτος έχει ως αποτέλεσµα τεράστια κρατικά έξοδα. Πρέπει να τις γεµίσουµε. Πώς? Είναι και τα εµβόλια ένα µέσο λόγω των παρενεργειών τους;
Παρενέργειες των εµβολίων
Πέντε από τους συµµετέχοντες-επαγγελµατίες υγείας (n=5) ανέφεραν πως τα εµβόλια, όπως και κάθε φαρµακευτικό σκεύασµα που κυκλοφορεί στην αγορά µπορεί να προκαλέσει σοβαρές ανεπιθύµητες ενέργειες. Τέσσερις (n=4) δήλωσαν ότι δεν έχει τύχει να συναντήσουν κάποια ανεπιθύµητη ενέργεια, παρά µόνο πυρετό και την κακουχία µετά τη χορήγηση του εµβολίου. Όλοι οι συµµετέχοντες-µη επαγγελµατίες υγείας (n=10) αναφέρουν
ότι τα εµβόλια, όπως και κάθε φαρµακευτικό σκεύασµα, µπορεί να έχουν παρενέργειες, είτε µικρές είτε µεγάλες.
Ναι. Η πιο σοβαρή παρενέργεια που έχω ακούσει αφορά στο εµβόλιο της ηπατίτιδας Β το οποίο λένε ότι µπορεί να
προκαλέσει λευχαιµία. Από κει και πέρα γενικά τα εµβόλια ενοχοποιούνται για κάποιες γαστρεντερικές και αιµοποιητικές διαταραχές, αλλά και για αυτοάνοσα νοσήµατα.
Τα εµβόλια, όπως και κάθε φάρµακο, έχουν παρενέργειες και µάλιστα κάποιες από αυτές µπορεί να είναι
πολύ σοβαρές. Γι’ αυτό άλλωστε, απ’ όσο ξέρω δεν είναι υποχρεωτικά, αλλά απλώς συστήνεται η χρήση τους. Έχω
ακούσει περιπτώσεις που µετά από την εφαρµογή του εµβολίου ένα παιδί σταµάτησε να περπατάει και τώρα είναι σε καροτσάκι, ένα άλλο παιδί σταµάτησε να µιλάει… Επίσης, τα εµβόλια έχουν ενοχοποιηθεί ότι µπορεί να προκαλέσουν νευρολογικά νοσήµατα και αυτισµό (Σ10).
Σοβαρές παρενέργειες µπορεί να προκαλέσει οποιοδήποτε φαρµακευτικό σκεύασµα, ακόµα και αν πρόκειται
για δραστική ουσία που χρησιµοποιείται επί σειρά ετών. Οι παρενέργειες που µπορεί να προκύψουν µετά από
εµβολιασµό – οίδηµα στο σηµείο, ερυθρότητα, πυρετική κίνηση, µυαλγία- οι οποίες αναφέρονται στα αντίστοιχα
φύλλα οδηγιών έχουν πολύ µικρές πιθανότητες σε σχέση µε το όφελος από τον εµβολιασµό. Ακόµα µικρότερη είναι
η πιθανότητα σοβαρής παρενέργειας (Σ11).
Πιστεύω ότι τα εµβόλια, όπως και κάθε είδους φάρµακο έχουν παρενέργειες, από τις πιο µικρές µέχρι τις
πιο µεγάλες. Από τις πιο µικρές, όπως για παράδειγµα δέκατα που µπορεί να εµφανίσει το παιδί, επίσης, µία
υποτονικότητα που µπορεί να παρατηρηθεί ή το αντίθετο µια νευρικότητα. Επίσης, µπορεί να υπάρξουν και πιο
σοβαρές παρενέργειες όπως για παράδειγµα υψηλός πυρετός, εγκεφαλίτιδα, σπασµοί, ακόµα και η νοσηλεία ενός
παιδιού στο νοσοκοµείο απ΄ το εµβόλιο (Σ17).
Εγώ στα παιδιά µου που έχω κάνει όλα τα εµβόλια και από γνωστούς που ξέρω, δεν έχω συναντήσει σοβαρές
παρενέργειες. Παρ’ όλα αυτά πιστεύω ότι µπορεί να συµβεί, αλλά αυτό εξαρτάται και από τον οργανισµό του κάθε
παιδιού. Ένα σύµπτωµα µπορεί να είναι ο υψηλός πυρετός .
Μέχρι τώρα δεν έχει βρεθεί κάποιο εµβόλιο που να έχει προκαλέσει κάποια παρενέργεια. Εγώ δηλαδή δεν
έχω αντιµετωπίσει κάτι τέτοιο που είµαι επαγγελµατίας
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ υγείας εδώ και 36 χρόνια.
Ναι. Μας το έχουν αποδείξει οι πολλές µηνύσεις σε διεθνές επίπεδο προς φαρµακευτικές εταιρείες καθώς
µετά από εµβολιασµούς παρουσιάστηκε σοβαρή παρενέργεια, όπως σκλήρυνση κατά πλάκας, αυτισµός, εγκεφαλίτιδα και άλλες εγκεφαλικές διαταραχές. Αυτές είναι οι εµφανείς. Μπορούµε να υποθέσουµε και πόσες µικρότερες πιθανόν να προκαλούν που απλώς δεν βγαίνουν στην επιφάνεια (Σ16)
Κάλυψη του παιδιού µε τον εµβολιασµό
Σχετικά µε το κατά πόσο τα παιδιά που έχουν εµβολιαστεί σύµφωνα µε τις οδηγίες του εθνικού προγράµµατος
εµβολιασµού που υποδεικνύει η Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία είναι καλυµµένα δια βίου, οχτώ από τους ερωτηθέντες-επαγγελµατίες υγείας (n=8) έδωσαν αρνητική απάντηση. Η πλειοψηφία των συµµετεχόντων-µη επαγγελµατίες υγείας (n=7) απάντησαν ότι είναι σε µεγάλο βαθµό καλυµµένα. Τρεις (n=3) θεωρούν ότι τα παιδιά δεν είναι καλυµµένα δια βίου ακόµα και αν έχουν ολοκληρώσει το πρόγραµµα εµβολιασµού.
Όχι. Θα πρέπει να κάνουµε έλεγχο αντισωµάτων προκειµένου να ελέγξουµε την κάλυψη που έχει το παιδί (Σ6)
Όχι, πρέπει να κάνει και τις επαναληπτικές δόσεις του κάθε εµβολίου. Όσον αφορά στα καινούρια εµβόλια θα
πρέπει να γίνονται σύµφωνα µε τα νέα δεδοµένα και τις οδηγίες που έχουν βγει. Για παράδειγµα, το εµβόλιο για τον καρκίνο του τραχήλου της µήτρας δεν υπήρχε παλαιότερα και βγήκε πρόσφατα. Τα κορίτσια λοιπόν πρέπει να ξεκινούν από την προεφηβεία, από πολύ µικρή δηλαδή ηλικία, για να ολοκληρώσουν όλες τις δόσεις του συγκεκριµένου εµβολίου.
Όχι. Πιστεύω ότι ένα παιδί ποτέ δεν είναι καλυµµένο δια βίου κι ας έχει ολοκληρώσει όλη τη σειρά των εµβολίων. Ιδιαίτερα τώρα µε τη µετακίνηση των πληθυσµών που υπάρχει αναζωπύρωση νοσηµάτων που είχαν εξαληφθεί.
Επίσης, το κάθε εµβόλιο καλύπτει κάποια από τα στελέχη του ιού, αυτά που είναι πιο συνηθισµένα ή πιο επικίνδυνα.
Όµως τι γίνεται εάν το παιδί έρθει σε επαφή µε κάποιο άλλο από τα στελέχη του ιού; Τότε φυσικά και θα νοσήσει. Άρα δεν είναι καλυµµένο.
Τα εµβόλια παρέχουν σε γενικές γραµµές τη χρονική κάλυψη που αναγράφεται στην αντίστοιχη βιβλιογραφία.
Κάποια έχουν περιορισµένη χρονική κάλυψη, κάποια καλύπτουν δια βίου. Βέβαια, η κάλυψη εξαρτάται και από
το βαθµό στον οποίο ο οργανισµός διατηρεί το επίπεδο αντισωµάτων (Σ11).
Ο καθορισµός της σειράς των εµβολίων έγινε µε βάση µελέτες µε τα υφιστάµενα µέσα και τεχνογνωσία.
Η ανθρωπότητα τρέχει να προλάβει τις εξελίξεις. Πώς µπορεί λοιπόν να είσαι καλυµµένος µετά από δέκα χρόνια; (Σ16).
Νέα εµβόλια
Όσον αφορά στη βελτίωση των εµβολίων και την ευρύτερη κάλυψη που αυτά προσφέρουν στα παιδιά, οι
περισσότεροι συµµετέχοντες (n=13), επτά (n=7) από τους επαγγελµατίες υγείας και έξι (n=6) από τους µη επαγγελµατίες υγείας έδωσαν θετική απάντηση λόγω της εξέλιξης της ιατρικής επιστήµης όπως, επίσης, και της παρατήρησης και διόρθωσης των παλιών εµβολίων. Παρ’ όλα αυτά, κάποιοι συµµετέχοντες δήλωσαν πως δεν πιστεύουν πως ισχύει κάτι τέτοιο καθώς υπάρχουν πολλαπλοί παράγοντες που επηρεάζουν το συγκεκριµένο ζήτηµα.
Βάσει λογικής και λόγω εξέλιξης τα νέα εµβόλια πρέπει να είναι καλύτερα τώρα, από κει και πέρα δεν ξέρω… (Σ5)
Φαντάζοµαι πως ναι, παρουσιάζουν ευρεία κάλυψη σε σύγκριση µε τα εµβόλια των περασµένων ετών (Σ6).
Τα σύγχρονα εµβόλια έχουν παρασκευαστεί µε νεότερες τεχνικές και έχουν δοκιµαστεί σε αυστηρότερες και
πιο εξελιγµένες τεχνολογικά συνθήκες. Θεωρώ ότι είναι πιο ασφαλή στη χρήση, αλλά ως προς την ευρύτητα της
κάλυψης δεν µπορώ να απαντήσω µε βεβαιότητα (Σ11).
Θεωρώ ναι, ότι τα εµβόλια τα νέα είναι καλύτερα από τα παλαιότερα γιατί νοµίζω ότι η επιστήµη έχει εξελιχθεί
και κατ΄ επέκταση και η τεχνολογία που εφαρµόζεται στην ιατρική έρευνα (Σ17).
Σίγουρα η επιστήµη προοδεύει και θα έπρεπε τα νέα εµβόλια να είναι καλύτερα από τα παλαιότερα. Όµως εγώ
πραγµατικά αµφιβάλλω γι’ αυτό. ∆ιότι, δυστυχώς, µαζί µε την πρόοδο της επιστήµης υπάρχει και η αλλοτρίωση του
ήθους. Συνεπώς στο βωµό του χρήµατος πολλά µπορούν να θυσιαστούν. Γι’ αυτόν το λόγο, είµαι επιφυλακτική µε
κάθε νέο εµβόλιο που κυκλοφορεί. Κατά τη γνώµη µου πρέπει να περάσουν αρκετά χρόνια ώστε να φανούν τυχόν παρενέργειες, όσο κι αν ένα εµβόλιο «λανσάρεται» σαν καλό. Επίσης, θεωρώ απαράδεχτο το να κυκλοφορήσει
ένα εµβόλιο πολύ γρήγορα, πράγµα που σηµαίνει ότι δεν θα έχουν γίνει οι απαραίτητες έρευνες για τη βελτίωσή του
(Σ10).
Οφέλη και κίνδυνοι των εµβολίων
Σχετικά µε την ερώτηση εάν γνωρίζουν τα οφέλη και τους κινδύνους των εµβολίων και κατά τη γνώµη τους
ποιά υπερτερούν, σχεδόν όλοι οι συµµετέχοντες (n=17) απάντησαν ότι γνωρίζουν τα οφέλη και τους κινδύνους
των εµβολίων. Συγκεκριµένα, εννιά (n=9) από τους γονείς-επαγγελµατίες υγείας και οκτώ (n=8) από τους γονείς-µη επαγγελµατίες υγείας υποστήριξαν ότι υπερτερούν τα οφέλη τους λόγω του ότι η πιθανότητα να νοσήσει ένα παιδί από λοιµώδη νόσο είναι πολύ πιο µεγάλη, από το να εµφανίσει κάποια παρενέργεια εξαιτίας του εµβολίου.
Κοίταξε να δεις.. οφέλη προφανώς και έχουν και έχει αποδειχθεί κιόλας σε µένα προσωπικά γιατί παίρνεις αντισώµατα. Κινδύνους δεν έχει τύχει να συναντήσω, οπότε σ’ αυτό δεν µπορώ να απαντήσω (Σ4).
∆εν γνωρίζω απόλυτα όλα τα οφέλη και τους κινδύνους του κάθε εµβολίου… Ωστόσο, πιστεύω ότι αν συγκρίνω οφέλη και κινδύνους µεταξύ τους, τα οφέλη σίγουρα υπερτερούν.
Με τα εµβόλια θωρακίζεις τον οργανισµό του παιδιού σου (Σ8).
Γνωρίζω τα οφέλη καθώς και τους κινδύνους των εµβολίων και θέλω να πιστεύω ότι υπερτερούν τα οφέλη. Βέβαια, πρόσφατα έµαθα κάτι συγκλονιστικό. Ότι υπάρχουν 3 κατηγορίες-ποιότητες εµβολίων. Τα εµβόλια α΄ κατηγορίας
διοχετεύονται σε χώρες όπως η Αγγλία, η Γερµανία κλπ. Τα εµβόλια β΄ κατηγορίας κυκλοφορούν σε χώρες όπως η Ελλάδα και τα γ΄ κατηγορίας στην Αφρική. Συνεπώς, ανάλογα την κατηγορία των εµβολίων µπορεί να υπερτερούν τα οφέλη ή οι κίνδυνοι.
Αυτό όµως είναι πολύ άδικο, ιδιαίτερα όταν γίνεται χωρίς την ενηµέρωση του πληθυσµού (Σ10).
Τα οφέλη και οι κίνδυνοι-παρενέργειες είναι γνωστά.
Τα γνωρίζω σαν επαγγελµατίας υγείας, αλλά και σαν γονέας. Εννοείται πως υπερτερούν τα οφέλη και θεωρώ
πως η ανάπτυξη των εµβολίων αποτέλεσε µια από τις µεγαλύτερες επαναστάσεις στην Ιατρική Επιστήµη. Έσωσαν εκατοµµύρια ανθρώπους από την αναπηρία και το θάνατο. Επειδή όµως πρόκειται για προληπτικό µέτρο και
όχι για θεραπευτικό –όπως γίνεται συνήθως µε την πρόληψη- γίνονται πεδίο αντιπαραθέσεων και σκεπτικισµού
(Σ11).
Θεωρώ ότι τα εµβόλια έχουν και οφέλη, αλλά και µειονεκτήµατα. Τα οφέλη τους είναι ότι µπορούν να µειώσουν αν όχι να εξαλείψουν κάποιες ασθένειες πανδηµίες, όπως για παράδειγµα η ιλαρά, η οποία είναι τώρα είναι σε έξαρση. Επίσης, τα εµβόλια µπορούν να ασφαλίσουν το ανοσοποιητικό σύστηµα του παιδιού, αποφεύγοντας να κολλήσει στο σχολείο στο οποίο φοιτά ή οπουδήποτε αλλού. Υπάρχουν όµως φυσικά και µειονεκτήµατα, όπως για παράδειγµα η εµφάνιση παρενεργειών, από τις πιο απλές όπως προαναφέρθηκαν µέχρι τις πιο σοβαρές ακόµα και σε επίπεδο νοητικής επίδρασης, ας πούµε ο αυτισµός, δεν ξέρω αν το λέω καλά.
Αν και νοµίζω ότι ο αυτισµός είναι θέµα DNA. Υπερτερούν θεωρώ τα οφέλη γιατί όπως µας είπε ο παιδίατρος, ένα εµβόλιο το οποίο µπορεί να ευθύνεται για τον αυτισµό είναι το εµβόλιο της ιλαράς. Όµως η πιθανότητα να νοσήσει ένα παιδάκι από ιλαρά είναι πολύ πιο µεγάλη απ΄ ότι να εµφανίσει αυτισµό εξαιτίας αυτού του εµβολίου (Σ17).
Υπερφόρτωση του ανοσοποιητικού συστήµατος Στην ερώτηση εάν οι γονείς θεωρούν ότι ο µεγάλος αριθµός των εµβολίων µπορεί να υπερφορτώσει το ανοσοποιητικό σύστηµα του παιδιού τους οι περισσότεροι(n=16), δέκα (n=10) από τους επαγγελµατίες υγείας και έξι (n=6) από τους µη επαγγελµατίες υγείας απάντησαν όχι. Τέσσερις από τους συµµετέχοντες-µη επαγγελµατίες υγείας (n=4) ισχυρίστηκαν ότι ο µεγάλος αριθµός των εµβολίων υπερφορτώνει το ανοσοποιητικό σύστηµα των παιδιών λόγω του ότι γίνονται σε πολύ µικρή ηλικία.
Ε… Ενδεχοµένως να επιβαρύνουν το ανοσοποιητικό, αλλά είναι τόσοι πολλοί οι επιβαρυντικοί παράγοντες τριγύρω, που το ίδιο πολλές πρέπει να είναι και οι άµυνες που θα παρέχουµε στα παιδιά µας (Σ8).
Σε γενικές γραµµές, πιστεύω πως όλα έχουν µελετηθεί ώστε να µην συµβεί υπερφόρτωση του ανοσοποιητικού συστήµατος των παιδιών. Βέβαια, τα τελευταία χρόνια έχουν αντικατασταθεί τα µεµονωµένα εµβόλια ή τα διπλάτριπλά που γίνονταν όταν ήµασταν εµείς παιδιά µε πενταπλά και εξαπλά. Είµαι προβληµατισµένη σχετικά µε αυτό.
∆ηλαδή θα προτιµούσα αντί στους δύο µήνες που ορίζεται ένα νεογνό να κάνει το εξαπλό εµβόλιο, να κάνει ένα µεµονωµένο ή ένα διπλό εµβόλιο. Αλλά όταν το έψαξα διαπίστωσα ότι έχουν καταργηθεί τα µεµονωµένα εµβόλια και
ότι η µόνη επιλογή που υπάρχει τουλάχιστον στην Ελλάδα είναι το εξαπλό ή το πενταπλό (Σ9).
Το Εθνικό Πρόγραµµα Εµβολιασµού έχει επεκταθεί σε σχέση µε την δεκαετία του ΄70 που γεννήθηκα και εµβολιάστηκα εγώ. Υπάρχει όµως πολυετής εµπειρία στη χρήση τους. ∆εν προκύπτει επιστηµονικά ότι ο µεγαλύτερος σε σχέση µε το παρελθόν αριθµός τους σχετίζεται µε διαταραχές του ανοσοποιητικού. Τέτοιες ανησυχίες είναι λογικό να προκύπτουν σε νέους γονείς γιατί είναι «πυκνό» το πρόγραµµα εµβολιασµού µε αποτέλεσµα την «ταλαιπωρία» των µωρών και των γονιών µε τις συχνές επισκέψεις στο ιατρείο του παιδιάτρου. Αν βέβαια προκύψει και καµιά τοπική αντίδραση ή καµιά δεκατική πυρετική κίνηση ο νέος γονιός αρχίζει να πανικοβάλλεται και να φοβάται.
Μετά κάνει και στρεβλές σκέψεις (Σ11).
Θεωρώ ότι ένας µεγάλος αριθµός εµβολίων µπορεί να υπερφορτώσει το ανοσοποιητικό σύστηµα ενός παιδιού, γι΄ αυτό το λόγο θα πρέπει να γίνονται στο παιδί τα εµβόλια που προτείνονται από την Παιδιατρική Εταιρεία
και φυσικά από τον παιδίατρο που παρακολουθεί το παιδάκι. Άλλοι γιατροί συστήνουν, ας πούµε, να γίνεται το
εµβόλιο του ρότα ιού για τη γαστρεντερίτιδα, ενώ άλλοι γιατροί δεν το προτείνουν, ακριβώς γι΄ αυτό τον λόγο, για
να µην υπερφορτωθεί το ανοσοποιητικό σύστηµα του παιδιού (Σ17).
Εµπορική σκοπιµότητα των εµβολίων
Αναφορικά µε το εάν τα εµβόλια γίνονται λόγω εµπορικής σκοπιµότητας ή όχι υπήρξε µία διστακτικότητα
στις απαντήσεις. Ορισµένοι από τους συµµετέχοντεςεπαγγελµατίες υγείας (n=4) απάντησαν ότι πιστεύουν
πως υπάρχει εµπορική σκοπιµότητα, άλλοι (n=3) ότι δεν υπάρχει και άλλοι δεν ήταν βέβαιοι για τη συγκεκριµένη
απάντηση (n=3). Η πλειοψηφία των συµµετεχόντων-µη επαγγελµατιών υγείας (n=8) θεωρεί πως κάποια από τα
εµβόλια κρύβουν από πίσω τους εµπορική σκοπιµότητα, διότι ανήκουν κι αυτά στον τοµέα της φαρµακοβιοµηχανίας, ενώ µόνο δύο (n=2) δηλώνουν πως δεν υπάρχει εµπορική σκοπιµότητα λόγω του ότι απευθύνονται σε παιδιά.
Πάντα παίζει αυτός ο παράγοντας για τα πάντα. Συγκεκριµένα πιστεύω τώρα τελευταία για το εµβόλιο της γρίπης
υπάρχει εµπορική σκοπιµότητα (Σ5).
Εεε… δεν πιστεύω ότι υπάρχει εµπορική σκοπιµότητα στα εµβόλια που αφορούν στις παιδικές ασθένειες, σε αυτά
δηλαδή που προτείνει η Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία.
Παρ’ όλα αυτά ένα χαρακτηριστικό παράδειγµα τέτοιου εµβολίου είναι ο µεγάλος σάλος που είχε γίνει τότε µε τον ιό
της γρίπης Η1Ν1. Εντάξει… Μην ξεχνάµε ότι ζούµε και σε µία χώρα που είναι εµπορική, εποµένως αυτά θα υπάρχουν (Σ7).
Πιστεύω ότι ναι, υπάρχει εµπορική σκοπιµότητα για κάποια εµβόλια. Και αυτό φαίνεται από την προώθηση που
γίνεται κατά καιρούς από τα ΜΜΕ. Για παράδειγµα, σχετικά µε τη γρίπη εάν κάποιος δει επίσηµα στατιστικά δεδοµένα θα διαπιστώσει ότι τα περιστατικά γρίπης που µπορεί να υπάρχει και θνησιµότητα είναι σταθερά κάθε χρόνο στην Ελλάδα, περίπου 50-70. Όµως κάποιες χρονιές, όπως φέτος, έχει δοθεί πολύ µεγάλη έµφαση από τα ΜΜΕ σε αυτό το θέµα ώστε να νοµίζουν οι άνθρωποι ότι φέτος υπάρχει έξαρση της γρίπης και άρα πρέπει να κάνουν το εµβόλιο.
Αυτό όµως δεν ισχύει. Ο λόγος είναι ότι έχουν περισσέψει πάρα πολλά εµβόλια τα οποία εάν δεν χρησιµοποιηθούν
θα είναι µεγάλη ζηµία στις φαρµακευτικές εταιρείες. Κάτι αντίστοιχο έγινε πέρυσι µε την ιλαρά. Βγήκε από τα ΜΜΕ
ότι υπάρχει µεγάλη έξαρση της ιλαράς και ο λόγος ήταν ότι µία παρτίδα εµβολίων ήταν έτοιµη να λήξει, οπότε έπρεπε µε κάποιον τρόπο να χρησιµοποιηθεί (Σ10).
Ότι υπάρχει στον τοµέα της φαρµακολογίας και εµπορική σκοπιµότητα δεν το αποκλείω, αλλά ελπίζω ότι δεν
υπάρχει κάτι τέτοιο στα εµβόλια. Επειδή απευθύνονται σε παιδιά ελπίζω και εύχοµαι ότι υπάρχει ευαισθησία στον
τοµέα αυτό της φαρµακολογίας (Σ19).
∆εν µπορούµε να µπούµε στη λογική της συνωµοσίας και της πιθανής εµπορικής σκοπιµότητας. Μπορεί να
υπάρχει εµπορική σκοπιµότητα, µπορεί να µην υπάρχει. Με τον ίδιο τρόπο σκέψης και την ίδια λογική δεν θα
έπρεπε να κάνουµε καµία προληπτική εξέταση, κανένα check-up και φυσικά να είµαστε καχύποπτοι, ακόµα και
για τα φάρµακα που µας συνταγογραφεί ο γιατρός µας (Σ11).
Θεωρώ ναι, ότι κάποια εµβόλια µπορεί να προωθούνται µε εµπορική σκοπιµότητα, όπως για παράδειγµα κάτι το οποίο διάβασα πρόσφατα που προωθείται από την Αµερική, ότι θεωρούν ότι τα εµβόλια θα πρέπει να γίνονται άπαξ, µία φορά όλα τα εµβόλια σε µία δόση για να είναι καλυµµένα τα παιδιά. Αλλά όπως µας είπε ο παιδίατρος, κάτι τέτοιο αφορά µόνο εµπορική σκοπιµότητα και όχι µία ουσία. Για να γίνει, θεωρώ, ένα εµβόλιο, θα πρέπει να γίνονται πρώτα οι απαραίτητες µελέτες και να εφαρµοστεί, αλλιώς οτιδήποτε άλλο προωθείται πρώιµα είναι καθαρά για εµπορικούς λόγους από τις φαρµακευτικές εταιρείες (Σ17).
Επάρκεια ενηµέρωσης
Όσον αφορά την ενηµέρωση, δεκατρείς συµµετέχοντες και συγκεκριµένα επτά (n=7) από τους επαγγελµατίες υγείας και έξι (n=6) από τους µη επαγγελµατίες υγείας, δήλωσε ότι δεν υπάρχει επαρκής πληροφόρηση για τον
εµβολιασµό στις µέρες µας.
Όταν τα παιδιά µου ήταν πιο µικρά και ήταν στην ηλικία που έπρεπε να κάνουν τα εµβόλια, όχι δεν υπήρχε επαρκής ενηµέρωση και πιστεύω ότι ούτε τώρα υπάρχει. Ενηµερωνόµουν από τον παιδίατρο (Σ5).
Ναι. Μάλιστα το τελευταίο διάστηµα γίνονται και αρκετές δράσεις στα πλαίσια της πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας στην πόλη µας (Σ6).
Όχι δεν υπάρχει επαρκής ενηµέρωση για τον εµβολιασµό (Σ1 & Σ9).
Πιστεύω ότι αυτό αφορά τον καθένα ξεχωριστά κατά πόσον έχει τη διάθεση να ενηµερωθεί ή όχι. Εάν κάποιος
θέλει, τότε ναι υπάρχει επαρκής ενηµέρωση όπως για όλα έτσι και για τον εµβολιασµό, εφόσον ζούµε στην εποχή της
πληροφόρησης (Σ10).
Η ενηµέρωση για τον εµβολιασµό είναι επαρκέστατη.
Αρκεί κανείς να µπει στην ιστοσελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ ή να συζητήσει µε τον θεράποντα ιατρό του. Θεωρώ ότι στη
σηµερινή κοινωνία της πληροφορίας υπάρχει επαρκής ενηµέρωση, αλλά και επαρκής παραπληροφόρηση (Σ11).
Θεωρώ ότι δεν υπάρχει επαρκής ενηµέρωση για τα εµβόλια και αυτό φαίνεται από την άρνηση πάρα πολλών
ανθρώπων, γονέων και νέων σχετικά να εµβολιάσουν τα παιδιά τους θεωρώντας ότι θα πάθουν κάτι κακό. Αυτό
φυσικά δεν ισχύει γιατί όπως αναφέρθηκε προηγουµένως, για να µπορέσει ένα παιδάκι να είναι προφυλαγµένο
από το εµβόλιο που θα κάνει θα πρέπει και τα υπόλοιπα παιδάκια να είναι προφυλαγµένα (Σ17).
Πηγές ενηµέρωσης
Όσον αφορά την πηγή ενηµέρωσης, όλοι οι συµµετέχοντες (n=20) ενηµερώνονται από τον παιδίατρο και κάποιοι επιπροσθέτως από το διαδίκτυο.
Εγώ ενηµερώνοµαι από την παιδίατρο και από την Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία µέσω του διαδικτύου (Σ1).
Εγώ σαν µητέρα και όχι σαν επαγγελµατίας υγείας ενηµερώνοµαι από τον παιδίατρο και ότι λεπτοµέρειες θελήσω
να µάθω παραπάνω από το διαδίκτυο, αλλά πάντα µε έρευνες παγκόσµιας εµβέλειας, όχι µόνο τοπικές που έχουν
πραγµατοποιηθεί στην Ελλάδα (Σ9).
Προσωπικά ενηµερώνοµαι από τον παιδίατρό µας, από συζητήσεις µε επαγγελµατίες υγείας και από έγκυρες πηγές στο διαδίκτυο (Σ10).
Χρησιµοποιώ κι εγώ την πληροφορία από επίσηµες επιστηµονικές κοινότητες της Ελλάδας και του εξωτερικού και πάντα συζητώ µε τον θεράποντα ιατρό (Σ11).
Εγώ ενηµερώνοµαι προσωπικά από φίλους µου γιατρούς, από το ιντερνέτ που δεν ξέρω κατά πόσο είναι
αξιόπιστο, αλλά κυρίως από τον παιδίατρό µου ο οποίος παρακολουθεί και το παιδάκι µου (Σ17).
Εφαρµογή του ΕΠΕ
Στην ερώτηση για το εάν έχουν κάνει όλα τα εµβόλια που ορίζει η Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία (ΕΠΕ) στα
παιδιά τους και τις αναµνηστικές δόσεις, όλοι σχεδόν οι συνεντευξιαζόµενοι-επαγγελµατίες υγείας (n=9) απάντησαν ότι ακολουθούν πιστά το πρόγραµµα εµβολιασµού της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρίας. Όσον αφορά στους
συµµετέχοντες-µη επαγγελµατίες υγείας οι περισσότεροι (n=6) απάντησαν ότι έχουν ακολουθήσει πιστά το πρόγραµµα εµβολιασµού που προτείνεται στην Ελλάδα και χρονικά ήταν συνεπείς στις επαναληπτικές και αναµνηστικές δόσεις. Τρεις (n=3) δήλωσαν ότι έχουν κάνει επιλεκτικά κάποια εµβόλια στα παιδιά τους χωρίς να έχουν τηρήσει το χρονικό πλαίσιο που προτείνεται. Ναι τα έχω κάνει όλα και τις αναµνηστικές δόσεις. ∆εν
τέθηκε ποτέ το θέµα για το αν θα κάνουµε τα εµβόλια στα παιδιά ή όχι. Το θεωρούµε δεδοµένο µε τον άντρα µου ότι
πρέπει να γίνουν (Σ1).
Ναι τα έχουµε κάνει όλα. Το συζητήσαµε µε τον σύζυγό µου και µε τον παιδίατρο και καταλήξαµε στο ότι θα τα κάνουµε όλα στα παιδιά (Σ2).
Έχω ακολουθήσει το Εθνικό Πρόγραµµα και τις αναµνηστικές δόσεις. Εκτός από το εµβόλιο της ηπατίτιδας B
το οποίο ο παιδίατρος ζήτησε να γίνει λίγο πριν την έναρξη της σχολικής ηλικίας. Ακολούθησα το πρόγραµµα γιατί
πιστεύω ότι είναι προτιµότερο να προλαµβάνεις παρά να θεραπεύεις και για να θωρακίσω τα παιδιά µου απέναντι
στις αντίστοιχες νόσους. Γενικά, θεωρώ ότι ο κάθε πολίτης οφείλει στον εαυτό του και στα παιδιά του να χρησιµοποιεί τα όπλα που έχει στη φαρέτρα της η επιστήµη προκειµένου να µην επανεµφανίζονται νόσοι που βασάνισαν την ανθρωπότητα. Ο εµβολιασµός δεν είναι επιλογή, είναι καθήκον και υποχρέωση όλων µας (Σ11).
Το παιδί µας είναι ενός µηνός ακόµη. Κοιτάξτε, στην ανοσία αγέλης, λόγω και του προσφυγικού, δεν µπορείς
να στηριχτείς. Οπότε κάποια εµβόλια θα τα κάνουµε για να αποφευχθεί το χειρότερο. Αλλά θα τα καθυστερήσουµε όσο µπορούµε ώστε να έχει δυναµώσει ο οργανισµός του. Φυσικά και κάποιες αναµνηστικές δεν θα τις κάνουµε αφού θα πέσουν οι προηγούµενες πάνω τους (Σ16).
Κοίτα….έχω κάνει τις πρώτες δόσεις στα παιδιά σε κάποια εµβόλια. ∆εν έχω κάνει αναµνηστικές δόσεις γιατί δεν θέλω να τα επιβαρύνω ακόµα. Όπως γνωρίζεις τα παιδιά τα πηγαίνω σε εναλλακτικό παιδίατρο ο οποίος µε
συµβουλεύει πότε πρέπει να γίνει ένα εµβόλιο άσχετα µε αυτό που ορίζεται από το Εθνικό Πρόγραµµα. Είναι κάποια εµβόλια που δεν έχουν γίνει ακόµα στα παιδιά. Θα δούµε πότε και αν θα γίνουν τελικά.. (Σ12).
Παρ’ όλα αυτά, δεν µπορεί να αγνοηθεί η ανησυχία των γονέων και δεν µπορεί να αµφισβητηθεί ότι τα εµβόλια
αποτελούν προληπτικό και όχι θεραπευτικό µέτρο.
Όσον αφορά στη δια βίου κάλυψη που µπορεί να προσφέρουν τα εµβόλια, οι µισοί σχεδόν συµµετέχοντες (11
άτοµα) έδωσαν αρνητική απάντηση. Μάλιστα ανέφεραν πως για την επίτευξη δια βίου κάλυψης πρέπει όχι µόνο
να γίνονται επαναληπτικές δόσεις, αλλά και έλεγχος αντισωµάτων του παιδιού. Λόγω της δυνατότητας των ιών να
εµφανίζουν νέα στελέχη που δεν υπήρχαν στο παρελθόν, αλλά και λόγω της µετακίνησης πληθυσµών που έχουν
φέρει στο προσκήνιο ασθένειες που πριν από χρόνια αντιµετωπίζονταν και είχαν εξαλειφθεί, είναι πιο εύκολο
να νοσήσει κάποιος και ιδιαίτερα ένα παιδί που δεν έχει καταφέρει ακόµη να θωρακίσει επαρκώς το ανοσοποιητικό του σύστηµα. Οι παραπάνω εξηγήσεις δίνονται κυρίως από γονείς επαγγελµατίες υγείας.
Τα νέα εµβόλια, σύµφωνα µε 13 από τα είκοσι άτοµα, είναι πιο αποτελεσµατικά λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας και της εφαρµογής της στην ιατρική έρευνα, της αυστηρής επιτήρησης, της αύξησης των µελετών που
γίνονται γύρω από το ζήτηµα του εµβολιασµού και της ευρύτερης κάλυψης που έχουν για τον οργανισµό. Ωστόσο, αναφέρθηκε και η εµπορική σκοπιµότητα κάποιων εµβολίων, θέµα το οποίο αναδείχθηκε περισσότερο από
τους γονείς µη επαγγελµατίες υγείας. Πιο συγκεκριµένα, ορισµένοι ερωτώµενοι συµφώνησαν στην ύπαρξη του
παράγοντα της εµπορικής σκοπιµότητας, ότι δηλαδή κάποιες φαρµακευτικές εταιρείες στο βωµό του χρήµατος
προσπαθούν µε οποιονδήποτε τρόπο να προωθήσουν τα σκευάσµατά τους σε συνδυασµό µε τη διαφήµιση και την
πρόκληση φόβου από τα ΜΜΕ µε πρωτεύοντα στόχο το κέρδος. Ως παράδειγµα αναφέρθηκε από ορισµένους το
εµβόλιο κατά της γρίπης.
Ένα ακόµη ζήτηµα που αναδείχτηκε είναι η πιθανότητα υπερφόρτωσης του οργανισµού των παιδιών από το
πλήθος των εµβολίων που προτείνει το ΕΠΕ. Το 70% των γονέων (14 άτοµα) δήλωσε πως δεν πιστεύει ότι η χορήγηση των εµβολίων µπορεί να υπερφορτώσει το ανοσοποιητικό σύστηµα των παιδιών και τόνισε πως αυτή η
πεποίθηση ίσως δηµιουργείται λόγω του µεγάλου αριθµού εµβολίων που προτείνονται από το ΕΠΕ, αλλά και
λόγω της απειρίας και ανησυχίας των νέων γονέων σε περίπτωση εµφάνισης ήπιων παρενεργειών. Ωστόσο, λίγοι γονείς-µη επαγγελµατίες υγείας εξέφρασαν την ανησυχία τους για τη µικρή ηλικία από την οποία ξεκινούν
τα εµβόλια αλλά και για τα πολλαπλά εµβόλια που έχουν αντικαταστήσει πλέον τα µεµονωµένα.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Οι αντιλήψεις των γονέων επαγγελµατιών υγείας και µη ως προς τον εµβολιασµό παρουσιάζουν ποικιλοµορφία, µε τους γονείς που δεν προέρχονται από το χώρο της υγείας να έχουν περισσότερες ανησυχίες, αµφιβολίες
και επιφυλάξεις ως προς την πρακτική του εµβολιασµού.
Ωστόσο, οι ανησυχίες που εκφράζουν είναι δικαιολογηµένες µε βάση τις µε εµπειρίες που έχουν από το κοντινό
τους περιβάλλον ή από όσα ακούνε και διαβάζουν. Σηµαντικό είναι πως, παρά τις αµφιβολίες, θεωρούν πως
τα οφέλη των εµβολίων υπερτερούν των κινδύνων που ενέχουν. Ως προς τις πηγές ενηµέρωσης, είναι σηµαντικό
να τονιστεί πως αναφέρουν τον οικογενειακό γιατρό και τους επιστηµονικούς φορείς, και τελευταίο το διαδίκτυο,
όπου οι πληροφορίες δεν είναι πάντοτε έγκυρες και αξιόπιστες. Η απόφαση για εµβολιασµό ή µη των παιδιών
είναι τεράστια ευθύνη απέναντι στο κάθε παιδί, αλλά και την κοινωνία.
Η τελική απόφαση πρέπει να βασίζεται σε γνώση. Οι επαγγελµατίες υγείας έχουν την ευθύνη να προσπαθούν να κατανοήσουν και να λάβουν υπόψη τους τις ανησυχίες και τους φόβους των γονέων, παρέχοντας ταυτόχρονα όλες τις απαραίτητες πληροφορίες και απαντήσεις στα ερωτήµατά τους ώστε οι γονείς να λαµβάνουν τεκµηριωµένες αποφάσεις
Σ ύµφωνα µε τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας
