Εδώ και καιρό, η πανδημία COVID-19 αποτελεί μια τεράστια πρόκληση για τα δημόσια συστήματα υγείας, αναδεικνύοντας τις παθογένειες, τους προσαρμοστικούς μηχανισμούς και τα δυνατά στοιχεία τους, τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά το πέρας της.
Στις αρχές του 2020, έγινε σαφές σε διεθνές επίπεδο ότι τα συστήματα υγείας ανά τον κόσμο, δεν είχαν διαμορφώσει αποτελεσματικούς μηχανισμούς επιτήρησης λοιμωδών νοσημάτων. Έτσι, δεν ήταν δυνατό να υπάρχει έγκαιρη ειδοποίηση επερχόμενης επιδημικής έξαρσης, αλλά και της μεταδοτικότητας και της βαρύτητας της νόσου.
Αναμφίβολα σε ανάλογες περιπτώσεις, είναι απαραίτητη η επαρκής στελέχωση αποκεντρωμένων μονάδων επιδημιολογικής επιτήρησης σε όλο τον κόσμο, υπό την καθοδήγηση η και επίβλεψη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Αντιστοίχως, απαιτούνται εργαστηριακές υποδομές και τεχνολογίες με προσλήψεις εξειδικευμένου προσωπικού. Η συμβολή της τεχνολογίας των «μεγάλων δεδομένων – big data», των μοντέλων γενωμικής επιτήρησης και τεχνητής νοημοσύνης σαφώς και είναι σημαντική.
Στην Ελλάδα, η έλευση της πανδημίας COVID-19 ανέδειξε την ανάγκη επαναπροσδιορισμού του τρόπου λειτουργίας και οργάνωσης του εθνικού συστήματος υγείας, το οποίο χρήζει ουσιαστικής αναδιάρθρωσης και μεταρρυθμίσεων.
Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, είναι πασιφανές πιά πως απαιτούνται κατ’ ελάχιστον λογικές και πρακτικές με:
• Προσλήψεις μόνιμου υγειονομικού προσωπικού που ήταν και είναι ακόμη ελλειματικό.
• Βελτίωση της υλικοτεχνικής υποδομής με διασφάλιση επάρκειας υλικών, εισαγωγή νέων τεχνολογιών και πρόσληψη προσωπικού με εξειδικευμένη εκπαίδευση, καθώς και σημαντική βελτίωση των αποδοχών των υγειονομικών, ώστε να περιοριστεί το φαινόμενο brain drain.
• Ενταξη εφαρμογών βιοϊατρικής τεχνολογίας και της εξ αποστάσεως ιατρικής στην κλινική πρακτική, που μπορεί να ενισχύσει σημαντικά την αποκέντρωση στις υπηρεσίες υγείας, ώστε να μειωθούν οι επισκέψεις ασθενών στα νοσοκομεία.
Επιβάλλεται να δοθούν κίνητρα στις φαρμακευτικές εταιρείες της χώρας, ώστε να είναι ικανές να παράγουν εμβόλια και αντιιικά φάρμακα σε σύντομο χρονικό διάστημα, με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα.
Η πανδημία ανέδειξε και ένα άλλο παρεύρημα όσον αφορά το επίπεδο της υγείας των πολιτών. Η μελέτη των ασθενών με κορωνοϊό δείχνει ότι η συνύπαρξη συννοσηροτήτων όπως η παχυσαρκία, η υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης αυξάνουν σημαντικά τις επιπλοκές της COVID-19. Η πρόληψη και η ολοκληρωμένη αντιμετώπιση αυτών των χρόνιων, μη μεταδοτικών νοσημάτων είναι επομένως απαραίτητη για έναν επιπλέον λόγο.
Ενα άλλο πρόβλημα είναι ότι η πληθώρα πληροφοριών σχετικά με την πανδημία και η ταχύτητα μετάδοσης των μηνυμάτων μέσω των κοινωνικών δικτύων καθιστούν εύκολη την παραπληροφόρηση.
Mε αυτά τα δεδομένα, απαιτείται η συνεχής επιστημονική ανάλυση των δεδομένων και η παρουσίασή τους στο κοινό με εύληπτο τρόπο από ειδικούς επιστήμονες και επιστημονικές επιτροπές.
Συμπερασματικά, η πανδημία COVID-19 κατέστησε σαφή την αξία της δημόσιας υγείας σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, στην οικονομία και στην κοινωνική συνοχή.
Η επιτυχία των πολιτικών δημόσιας υγείας συνίσταται τόσο στην ετοιμότητα για άμεση αντίδραση σε έκτακτες ανάγκες όσο και στη διασφάλιση της συνολικής υγείας των πολιτών και τη βελτίωση της καθημερινής ποιότητας ζωής. Η αναβάθμιση της εκπαίδευσης σε θέματα δημόσιας υγείας θα βοηθήσει την κοινή γνώμη στην κατανόηση της αναγκαιότητας των παρεμβάσεων δημόσιας υγείας και θα οδηγήσει στην πιστότερη εφαρμογή τους με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.