Τα Ασκληπιεία ήταν τα πρώτα οργανωμένα θεραπευτήρια της αρχαιότητας, εκεί όπου προσέφευγαν με δέος οι άνθρωποι για να γιατρευτούν από τις αρρώστιες τους, προσευχόμενοι στο θεό και ευελπιστώντας στην αρωγή του. Τα Ασκληπιεία, θεσμός που εξαπλώθηκε παντού όπου έφθανε ο ελληνικός κόσμος διατηρήθηκαν ως το τέλος της αρχαιότητας.
Η πάλη του ανθρώπου με την ασθένεια γενικότερα, σε ένα γήινο περιβάλλον σχεδιασμένο να του τα παρέχει όλα, αλλά και να μπορεί να του τα πάρει όλα, θεμελίωσε από χιλιάδων ετών την Επιστήμη της Ιατρικής και όχι μόνο.
Ο Κένταυρος Χείρωνας, (Κένταυρος, κατά μία εκδοχή κεντώ την αύρα, το ενεργειακό ή τα ενεργειακά πλέγματα του ανθρωπίνου σώματος) αδελφός του Δία ζούσε στο Πήλιο και δίδασκε στους θνητούς τις πολεμικές τέχνες, το κυνήγι, την μουσική, την μελέτη των ουρανίων σωμάτων, τη μαντική, την ιατρική, καλλιεργούσε θεραπευτικά – φαρμακευτικά βότανα και δίδασκε τη χρήση τους.
Ο Κένταυρος πήρε κοντά του τον Ασκληπιό και τον έμαθε όσα θαυμαστά μπορούσε να του διδάξει, «θεραπεύων πάσας τας νόσους είτε δι’ επωδών (ύμνων) είτε δια φαρμάκων είτε δι’ εγχειρήσεων». Φεύγοντας ο Ασκληπιός αργότερα από την επίβλεψη του Κενταύρου Χείρωνα, ιδρύει τα Ασκληπεία.
Κατά την εξελικτική πορεία της Ιατρικής- θεραπευτικής Επιστήμης από την φοβική και μοιρολατρική αντιμετώπιση των ασθενειών, ως θεϊκή τιμωρία, από μάγους-θεραπευτές, στην Ιατρική του Ασκληπιού, του Ιπποκράτη, των ολιστικών Ασκληπιείων, του Γαληνού, κ.ά, στην μετέπειτα άγνοια και δεισιδαιμονία του Μεσαίωνα, μέχρι την εξελιγμένη Τεχνολογικά εποχή μας, η Ιπποκρατική ρήση «ωφελέειν, ή μη βλάπτειν» αποτελεί τον σηματοδότη για την Παγκόσμια Ιατρική Κοινότητα.
Στα ταξίδια στον Ελλαδικό χώρο, στα διάσπαρτα μνημεία της αρχαιότητας και των Ασκληπιείων, μας διαπερνά η ιερότητα και το δέος, που διακατείχε τους ασθενείς, που προσήρχοντο γεμάτοι ελπίδα, ζητώντας την βοήθεια του Απόλλωνα ή του Ασκληπιού ή των θεαινών ή θεοτήτων.
Εξάλλου, ένα ακόμη στοιχείο του επιπέδου, που είχε φθάσει ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός και ως τέτοιο αναγνωρίζεται και σήμερα. Απόδειξη αποτελεί το Δίκτυο Πόλεων και Επιστημονικών Φορέων με την επωνυμία «Διεθνές Δίκτυο Αρχαίων Ασκληπιείων – Οι Δρόμοι της ΄Ιασης», εμπνευστής του οποίου είναι ο ομ. καθηγητής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Βασίλειος Λαμπρινουδάκης, πρόεδρος της Επιτροπής Συντηρήσεως Μνημείων Επιδαύρου, όπου ως γνωστόν λειτούργησε το διασημότερο Ασκληπιείο του αρχαίου κόσμου. Στο Δίκτυο πρόκειται να συμμετάσχει τώρα και ο δήμος Αθηναίων.
Το Δίκτυο των Αρχαίων Ασκληπιείων δημιουργήθηκε αρχικά από τους τρεις δήμους που συνδέονται με τον θεό Ασκληπιό, τους δήμους Τρικάλων, Επιδαύρου και Κω ενώ αναμένεται και η επέκτασή του εκτός Ελλάδας.
Περί τα 200 Ασκληπιεία είχαν ιδρυθεί στην αρχαιότητα, από τη Μικρά Ασία ως τη Γαλλία και την Ισπανία – άλλοι τα ανεβάζουν σε 300 – με πρώτο να θεωρείται αυτό της αρχαίας Τρίκκης (σημερινά Τρίκαλα). Εκεί πίστευαν ότι έζησε και άσκησε το επάγγελμά του ο θεός και εκεί παντρεύτηκε και απέκτησε τα παιδιά του.
Τις κόρες του Υγεία, Ιασώ, Ακεσώ και Πανάκεια και τους γιους του Μαχάονα και Ποδαλείριο, που σύμφωνα με τον Όμηρο ήταν οι γιατροί που συνόδευαν τους Αχαιούς στην εκστρατεία εναντίον της Τροίας.
Στην Επίδαυρο πάντως ο μύθος ήταν αλλιώς, αφού θεωρούσαν ότι ο δικός τους θεός δεν είχε καμία σχέση με εκείνον της Τρίκκης. Το Ασκληπιείο της Επιδαύρου είναι ένα από τα σημαντικότερα μνημειακά σύνολα της χώρας μας, που συγκεντρώνει κάθε χρόνο ένα μεγάλο πλήθος επισκεπτών (χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι κατά την περίοδο 2012 – 2013 το Ασκληπιείο της Επιδαύρου ήταν δεύτερο σε επισκεψιμότητα μετά την ακρόπολη των Αθηνών).
Στην αρχαιότητα το ιερό του Ασκληπιού αποτελούσε ένα οργανωμένο ιατρικό – θεραπευτικό κέντρο, που σηματοδότησε το πέρασμα από τη μαγική στην πραγματική ιατρική, δηλαδή στη θεραπεία κάθε νόσου με βάση τη διάγνωση και την εφαρμογή της κατάλληλης κάθε φορά αγωγής ή και χειρουργικής επέμβασης, η οποία αναγόταν στην καθοδήγηση του θεού.
Το Ασκληπιείο της Επιδαύρου είναι ένα από τα σημαντικότερα μνημειακά σύνολα της χώρας μας, που συγκεντρώνει κάθε χρόνο ένα μεγάλο πλήθος επισκεπτών (χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι κατά την περίοδο 2012 – 2013 το Ασκληπιείο της Επιδαύρου ήταν δεύτερο σε επισκεψιμότητα μετά την ακρόπολη των Αθηνών).
Σπουδαίο Ασκληπιείο με μεγάλη φήμη ήταν και αυτό της Κω από τις αρχές του 4ου π.Χ. αιώνα, που συνδέθηκε εξάλλου με τον Ιπποκράτη ενώ ονομαστό ήταν και το Ασκληπιείο της Αθήνας, δίπλα από το Διονυσιακό θέατρο στην νότια πλευρά της Ακρόπολης.
Η λατρεία του Ασκληπιού στην Αττική είχε έρθει από την Επίδαυρο, πρώτα στον Πειραιά και στην συνέχεια στην Αθήνα το 420-419 π.Χ. Λειτούργησε μάλιστα ως τα τέλη του 5ου μ.Χ. αιώνα, οπότε οι Χριστιανοί το μετέτρεψαν σε εκκλησία αφιερωμένη σε αγίους θεραπευτές.
Εκτός Ελλάδος φημισμένο ήταν το Ασκληπιείο της Περγάμου που ιδρύθηκε τον 3ο π.Χ. αιώνα ενώ στη Ρώμη ιδρύθηκε η το 293 π.Χ. σε ένα από τα νησάκια του ποταμού Τίβερη, ύστερα από μια μεγάλη επιδημία που έπεσε στην πόλη.
Η ιατρική που ασκούνταν στα Ασκληπιεία ήταν θεουργική, προερχόταν δηλαδή από τον θεό ενώ βασική μέθοδος θεραπείας ήταν η «εγκοίμησις». Μια διαδικασία, η οποία άρχιζε με καθαρμούς της ψυχής και του σώματος του ασθενούς μέσω της λήψης ειδικών βοτάνων, της θυσίας ζώων και της υποχρεωτικής τήρησης διαφόρων κανόνων και ασκήσεων που επέβαλλαν οι ιερείς.
Το τελικό στάδιο ερχόταν, όταν ο ασθενής κοιμόταν μέσα στον ναό, ελπίζοντας ότι στο όνειρό του θα εμφανιστεί ο Ασκληπιός και θα τον θεραπεύσει ή θα του δώσει συμβουλές, τις οποίες την επομένη ερμήνευαν οι ιερείς, που καθόριζαν και την θεραπευτική αγωγή.
Το βέβαιο είναι, ότι η πίστη των ανθρώπων αλλά και η αυθυποβολή έπαιζαν μεγάλο ρόλο για την ίασή τους. Εξίσου βέβαιο όμως είναι και το γεγονός, ότι οι θεραπευτές ιερείς είχαν κάποιες ιατρικές γνώσεις, που είχαν αποκτηθεί από την παρατήρηση αλλά και τη συσσωρευμένη εμπειρία.
Tα Ασκληπιεία δεν λειτουργούσαν δωρεάν αλλά οι ασθενείς έκαναν σε αυτά στις δωρεές τους, που έπρεπε μάλιστα να είναι τέτοιες ώστε να μην προσβάλλουν τον θεό. Κατέφθαναν επίσης με τάματα ενώ για την ίασή τους προσέφεραν αναθήματα. Όλα βρίσκονταν αναρτημένα στα Ασκληπιεία στοχεύοντας στον εντυπωσιασμό των προσκυνητών όσο και στην ενδυνάμωση της πίστης τους στις θεραπευτικές ικανότητες του θεού.
